Mánaland

Júlí 2015

Mánaland

Forsætisráðuneytið 1989. B/142-2

Síðla árs 1970 sendu bandarísk stjórnvöld geimfarana þrjá sem höfðu verið um borð í óhappafarinu Apollo 13 í kynnisferð um nokkur ríki Evrópu og var Ísland eitt þeirra landa sem þeir heimsóttu. Það var viðeigandi að þeir skyldu koma við hér á landi því Ísland hafði komið nokkuð við sögu í Apollo geimferðaáætluninni.

Um miðjan sjöunda áratuginn var Geimferðastofnun Bandaríkjanna (NASA) að undirbúa fyrstu mönnuðu geimferðina til tunglsins og var þjálfun geimfara lykilþáttur í því ferli. Starfsmenn stofnunarinnar leituðu því að stöðum hér á jörðinni sem ætla mætti að væru líkir tunglinu. Þeir töldu að mikill hluti yfirborðs þess væri úr blágrýti, einkum móbergi, og þar sem á Íslandi eru viðfemir móbergsflákar sem vegna ungs aldurs landsins hafa að mestu haldist í upprunalegu formi þá var landið valið sem æfingastaður. Fyrsti hópurinn frá NASA kom til Íslands fyrir hálfri öld, þ.e. í júlí 1965, og í honum voru geimfarar og jarðvísindamenn. Tengiliðir þeirra hér á landi voru jarðfræðingarnir Sigurður Þórarinsson og Guðmundur Sigvaldason sem fóru með gestina að eldstöðinni Öskju og á svæði í nágrenni Krísuvíkur. Þar æfðu geimfararnir svokallaðan tunglleik en í honum áttu þeir að láta sem þeir væru staddir á fylgihnetti jarðar og gera ýmsar æfingar sem myndu nýtast þeim þar. Geimfararnir greindu m.a. jarðlög, æfðu sig í að vera einir í óbyggðum og þjálfuðu samskiptatækni sína. Í skýrslu frá NASA kemur fram að Íslandsfararnir hafi talið landið vera það æfingasvæði sem líkast væri tunglinu.

Annar hópur frá stofnuninni kom til Íslands tveimur árum síðar nánar tiltekið í júlí 1967 og var dagskrá þeirra svipuð og hjá fyrri hópnum. Sjö af þeim tólf mönnum sem gengið hafa um Mánann tóku þátt í þessum leiðöngrum. Þar á meðal voru Neil Armstrong sem steig fyrstur manna fæti á tunglið þann 20. júlí 1969 og Harrison Schmitt sem var annar tveggja geimfara sem ferðaðist um Mánann í Apollo 17 leiðangrinum árið 1972 en hann var síðasta tunglferð Bandaríkjamanna. Þess má geta að lokum að Schmitt, ásamt fleiri geimförum, er væntanlegur hingað til lands í þessum mánuði til að rifja upp tengsl Íslands við hina sögulegu geimferðaáætlun.

Merki Appollo áætlunarinnar

Kristinn Valdimarsson ritaði kynningartexta.

Heimildir

Dagskrá heimsóknar sendinefndar NASA til Íslands í júlímánuði árið 1965